Geografski položaj Sokobanje
Sokobanja je gradsko naselje smešteno u istoimenoj opštini, u Zaječarskom okrugu. Leži na visini od 400 metara, a u njoj živi oko 8 400 stanovnika. Sokobanja se prostire između planina Rtnja i Ozrena, na površini od 515 kvadratnih kilometara, a kroz nju protiče reka Sokobanjska Moravica. U nižim delovima Sokobanje preovladava umerena klima, dok je u višim zastupljena planinska klima. Ovakvo klimatsko okruženje Sokobanju stavlja na mapu klimatskih lečilišta u Srbiji. Leta su topla, a zime hladne i oštre. Iznad sokobanjske kotline vetrovi fomiraju „ ružu vetrova “, dok je vazduh bogat negativnim jonima. Najbliži Sokobanji je Boljevac, na 27 km. Na 30 km od banje je Aleksinac, a ona je od Beograda udaljena 240 km. Do Sokobanje se najlakše dolazi auto – putem Beograd – Niš, sa odvajanjem kod Aleksinca.
Istorija Sokobanje
Najstariji podaci o Sokobanji potiču iz legende. Ona glasi ovako : „ U davna vremena, velmoža moćnog Sokograda, jahaše kotlinom. U tom trenutku sa neba sevnu munja, i udarivši grom zatrese se zemlja do vrha Rtnja. Konj od straha poskoči, i jahač padne s njega i izgubi svest. Kada je došao sebi, velmoži se učini da su mu sve kosti slomljene, pa ostae tako da leži i čeka smrt. Tada začu žubor vode, pa se pridiže u bolovima, kako bar žedan ne bi umro. Kada je velmoža uzeo malo vode sa izvora, najednom mu se razbistri i vrati mu se snaga. Tada on, u svom gospodskom odelu, uđe u vodu i okupa se, pa se zdrav vrati u svoj grad. Zatim naredi da se nad izvorom sagadi kuća. Vest o isceliteljskoj moći vode brzo se raširi na svim stranama sveta. I tako mnogi dolaziše da svoje ozdravljenje traže baš na izvoru koji se nalazi između Ozrena i rtnja. “
Prošlost celog kraja je još manje sačuvana. O Sokogradu se može zaključivati samo u pretpostavkama. Verovatno je izgrađen u vreme vladavine vizantijskog cara Justinijana, a pominje se i tokom vladavine srpskog velikog župana Stefana Nemanje. Kao značajno utvrđenje sužio je tokom petnaestog veka, odnosno u vreme vladavine despota Stefana Lazarevića. Kasnije su Sokograd koristili Turci, potom Austrijanci, a u vreme Prvog srpskog ustanka ponovo Srbi. Danas Sokograd stoji u ruševinama, što zbog uništavanja koje je pretrpeo tokom vremena, što zbog nebrige lokalnog stanovništva.
Sokobanja je nesumljivo još u vreme antike služila kao kupalište. Tokom srednjeg veka koristili su je vizantijski vojnici, kao i srpske velmože. Turski putopisac Evlija Čelebija daje detaljan opis Sokobanje. On piše da je banja prepuna drvenih kuća, džamija, hanova i kupatila. O njoj su zapise ostavili Feliks Kanic, kao i uastrijski general, grof Šmetanus. On opisuje zamak i mermerna kupatila, i kaže da banju posećuju Turci iz raznih krajeva Osmanskog Carstva. Thajduk Veljko Petrović oslobodio je Sokobanju 1810. godine, ali je ona ubrzo ponovo pala u turske ruke. Konačno, u sastav srpske države vraćena je 1833. godine, čime zapravo počinje njen ubrzani razvoj. U Sokobanji je rado i često boravio knez Miloš Obrenović, koji je naredio podizanje špitalja i konaka za njega, kao i popravku hamama. Do dvadesetog veka u banji su već nikle brojne građevine, vile, apartmani, radnje … Potom je Sokobanja opremljena električnom instalacijom za faradizaciju i hidro – električno kupanje u osam kada. Usledila je izgradnja hotela, uređenje parka, vodovoda i drugi .Drugi svetski rat ne samo što je prekinuo razvoj Sokobanje, već je ona u većoj meri bila razrušena. Šezdesetih godina nastavilo se sa ulaganjima, izgrađeno je nekoliko hotela, osnovna škola, Gimnazija, kao i Zavod za rehabilitaciju. Kontinuitet u razvoju Sokobanje doveo je do toga da je ona danas jedna od najmodernijih i najpopularnijih banja u Srbiji.
Lekoviti faktori u Sokobanji
Postoji nekoliko razloga zbog kojih je Sokobanja jedno od najznačajnijih banjskih lečilišta u Srbiji. U njoj ima šest termalnih izvora, a oni spadaju u red najradioaktivnijih u zemlji. Temperatura vode kreće se od 28 do 45 stepeni celzijusa. Zbog izbijanja radioaktivnih gasova, posetioci su izloženi inhalaciji, što pomaže onima koji imaju poteškoća sa disajnim organima. Izvori u Sokobanji su : „ Sonda park “, „ Bunar Preobraženje “, „ Banjica Bazen I “, „ Banjica Bazen II “, „ Pijaca “ i „ Zdravljak “. radioaktivnost vode kreće se od 5,7 do 13,5 MJ.
Lečenje u Sokobanji vrši se kupanjem, pijenjem i drugim terapijama. Svi koji imaju poteškoća sa disajnim organima podvrgavaju se inhalaciji u posebnim inhalatorijumima. Vode u Sokobanji dele se na : ugljenokisele, sumporne, hloridne, toplotne, mehaničke i elektrodinamičke osobine. U sebi sadrže jod, brom, mangan, gvožđe, kobalt, bakar … Lečenje se sprovodi u Specijalnoj bolnici za prevenciju i lečenje nespecifičnih bolesti plućnih oboljenja „ Sokobanja “.
Indikacije za lečenje
U Sokobanji se leče :
- Bronhijalna astma
- Hronični hepatitis
- Psihoneuroze
- Neurastenije
- Lakši oblici povišenog krvnog pritiska
- Hronični reumatizam
- Išijas
- Stanje nakon povreda
Kontraindikacije :
- Tuberkuloza
- Teža srčana oboljenja
- Tumori
- Krvarenja
- Infektivne bolesti
Okolina Sokobanje i turistička ponuda
U okolini Sokobanje nalazi se netaknuta priroda, sa velikim brojem izletišta. Najpoznetije je Lepterija, a pored nje poznata su izvor reke Moravice, Seselačka pećina, Bovansko i Vrmdžansko jezero, Grudno, Kalinovica, Rtanj … Kulturno – istorijski spomenici Sokobanje su neizostavan deo turističke ponude.svakako najznačajniji spomenik kulture je srednjevekovno utvrđenje Sokograd. Tu su i tursko kupatilo, Zavičajni muzej i Milošev konak, Etno kutak Grudonjske vodenice. Nedavno je izgrađen Akva park „ Podina “, čime je uživanje u Sokobanji još veće. Najpopularnija manifestacija u banji jeste „ Zlatne ruke “, tokom koje se organizuju takmičenja u pravljenju starih jela, narodnih rukotvorina … Ovo nije sve što nudi Sokobanja. Ono što ovaj kraj razlikuje od ostatka Srbije jeste još uvek netaknuta i nezagađena priroda, za koju se neretko kaže da je najlepša u Srbiji.