Manastir Manasija nalazi se u istočnom delu Srbije, nedaleko od Despotovca. Ovaj manastir, okružen masivnim zidinama, podigao je srpski despot Stefan Lazarević. Gradnja je trajala od 1407 . do 1418 . godine. Manastirska crkva posvećena je Svetoj Trojici.
Manasiju je podigao despot Stefan Lazarević. Despot Stefan je jedan od najznačajnijih srpskih srednjevekovnih vladara. Bio je sin kneza Lazara Hrebeljanovića i kneginje Milice. Nakon pogibije Lazara u bici na Kosovu, teret vlasti ubrzo je pao na njegovog sina. Kao turski vazal uspevao je da očuva ostatke srpske države, a ubrzo je postao jedna od ključnih figura u odnosima Osmanlija i Ugara. Mladi Stefan se rano pokazao kao izuzetan vojskovođa. Titulu despota dobio je 1402 . godine od vizantijskog cara. Mudro je balansirao između dve sile i tokom svoje vladavine uspeo je da Srbiju osnaži politički, ekonomski i kulturno. Despot Stefan Lazarević umro je 1427 . godine, u jeku opasnosti od turskog napada na Srbiju.
Gradnja manastira Manasija započela je 1407 . godine. Despotov biograf, Konstantin Filozof, daje nam podatke o tome kada je Manasija izgrađena. Takođe, on navodi da je despot obilazio Srbiju kako bi pronašao najbolje mesto za podizanje svoje zadužbine. Tužna je činjenica da je Stefan Lazarević umro tokom istog zadatka, obilazeći Srbiju u cilju pronalaženja lokacije za novu crkvu. Podizanje Manasije trajalo je dugo. Prve godine gradnje bile su naročito teške za Srbiju. Priklješten između osmanskih prinčeva, Stefan Lazarević nije mogao punu pažnju da posveti svojoj zadužbini. Građanski rat koji je potresao Osmansko carstvo, ostavljao je ogromne posledice na srpskog despota. Konačno, sukob braće Sulejmana, Muse i Mehmeda završio se pobedom ovog trećeg. Ušlo se u period mira, koji je Stefanu Lazareviću omogućio da popravi prilike u Srbiji. Svestan nove opasnosti, srpski despot ulaže velike napore u ojačavanje postojećih i gradnju novih utvrđenja. Isti slučaj je bio i sa Manasijom. Manastirski kompleks opasan je masivnim bedemima. Na njima se nalazi 11 kula, od kojih je najveća Despotova kula. Na udaljenosti od dva metra nalazio se još jedan odbrambeni zid, koji je omogućavao dvostepenost odbrane manastira. Oko utvrđenja se nalazio rov širok oko 17 metara, koji se spuštao do Malog grad.
Manastirska crkva posvećena je Svetoj Trojici. Manasija se smatra za jedan od najznačajnijih arhitektonskih spomenika moravskog stila. Crkva se sastoji iz dva odvojena dela, naosa na istoku i priprate na zapadu. Četiri stuba nose gornju svodnu konstrukciju. U sredini naosa izdiže se kupola. Sa spoljašnje strane zidovi su ozidani precizno klesanim blokovima peščara. Sa istočne strane naosa nalaze se dvoja vrata, a po jedna se nalaze u pevničkim apsidama. Osnova priprate je kvadratnog oblika i odgovara širini naosa. Gornja svodna konstrukcija ima oblik razvijenog upisanog krsta. U priprati se nalazi delimično očuvan kameni pod od belog mermera. Svoj današnji oblik dobila je u osamnaestom i devetnaestom veku. Južno od crkve nalaze se ostaci trpezarije, koja ima pravougaonu osnovu. Trpezarija je bila dugačka 32 metra i široka 16, 8 metara. Imala je kapacitet od 250 do 300 osoba. Prizemlje zgrade služilo je za smeštaj hrane, a na spratu se nalazila soba za obedovanje. U manastirskom kompleksu nalazilo se još nekoliko većih građevina, ali su do danas očuvani samo njihovi fragmenti. Poslednijh godina vrše se intenzivna arheološka istraživanja, tokom kojih su pronađeni ostaci nekoliko objekata.
Manastir Manasija bio je središte kulturnog života srpske Despotovine. Stefan Lazarević, i sam sklon umetnosti, okupljao je u Manasiji učene ljude, pisce, prevodioce, književnike, prepisivače. Jedan od glavnih saradnika Resavske škole bio je Konstantin Filozof, biograf despota Stefana. Na poziv srpskog vladara u Manasiju su stizali učeni kaluđeri sa Svete Gore, a padom Bugarske u Srbiji su se okupili i bugarski kaluđeri. Despot Stefan Lazarević bio je jedan od najobrazovanijih ljudi svog vremena. Veruje se da je on autor Natpisa na mramornom stubu na Kosovu. Takođe, napisao je Slovo ljubve, koje je posvetio svom mlađem bratu Vuku. Na kraju, despot je sastavio Zakon o rudniku Novo Brdo, koji su kasnije preuzeli Turci.
Nakon smrti despota Stefana, vlast u Srbiji preuzima Đurađ Branković. Manasija prvi put dolazi u turske ruke 1439 . godine, nakon pada srpske Despotovine. Obnovom Despotovine Manasija je vraćena Đurđu Brankoviću. Letopisi iz 1456 . godine svedoče o tome da je manastir teško oštećen u požaru. Pretpostavlja se da su tada izgorele trpezarija, kao i druge značajne građevine. Turci su 1458 . godine osvojili Manasiju, a već sledeće godine pala je i Despotovina. Međutim, manastir u narednom periodu nije zapusteo, naprotiv, bio je veoma aktivan. Pomeranje turske granice prema severu dovelo je do toga da Manasija, kao utvđenje, izgubi svoj raniji značaj. Austrijanci su 1689 . godine kratkotrajno zauzeli Manasiju, ali su je Osmanlije ubrzo povratile. Nakon Požarevačkog mira, Manasija još jednom dolazi pod vlast Austrijanaca. Tada dolazi do obnove manastirskog kompleksa, o čemu svedoči natpis iznad zapadnog prozora priprate. Povratkom Turaka manastir je ponovo zapusteo. Takvo stanje trajalo je do Prvog srpskog ustanka, kada se monaški život u Manasiji obnavlja. Nakon posete kneza Miloša Obrenovića Manasiji, 1832 . godine, obrazovana je posebna komisija sa zadatkom popisivanja svih manastira i crkava. Utvrđeno je da se Manasija nalazi u veoma lošem stanju, da bi već 1844 . godine započeli restauratorski radovi na njenoj obnovi. Međutim, daljih radova u Manasiji nije bilo. Ovakvo stanje prouzrokovalo je urušavanje bedema. Kako bi se osigurali zidovi, 1929 . godine se donosi naredba da se gornji delovi kula sruše, da se zidovi poravnaju i njihove površine zaliju betonom. Od 1954 . godine Manasija je ženski manastir. Restauratorski i istraživački radovi vršeni su u periodu od 1956 . do 1964 . godine. Tom prilikom izvršene su brojne prepravke, zbog kojih je Manasija poprimila stari sjaj. Arheološka istraživanja i obnova Manasije traje i danas. U Manasiji su tokom istraživanja pronađene mošti, za koje se utvrdilo da pripadaju despotu Stefanu Lazareviću. Time je opovrgnuto verovanje da se mošti despota nalaze u manastiru Koporin.
Živopis Manasije je teško oštećen. Tokom turske okupacije manastir je u nekoliko navrata pustošen i razaran. Sa crkve je bio skinut i odnet olovni krov, zbog čega su freske više od jednog veka bile izložene atmosferskim uticajima. Ovakvo stanje uticalo je dva više od dve trećine fresaka bude nepovratno izgubljeno. Ipak, freskopis Manasije spada u najveće domene srednjevkovnog slikarstva u Srbiji. Svakako najzanimljivija freska, ujedno i jedna od najočuvanijih, jeste ktitorska kompozicija na zapadnom zidu glavnog dela crkve. Na njoj je prikazan despot Stefan, koji u jednoj ruci drži povelju, a u drugoj model manastira. Karakteristično za sve freske na kojima je prikazan despot Stefan je to što se njegovo lice nalazi u veoma lošem stanju. Zbog toga je i dalje teško utvrditi njegov tačan izgled. Na južnom i severnom zidu, u pevnicama, očuvani su veličanstveni likovi svetih ratnika. Sveti ratnici u Manasiji na veoma slikovit način opisuju stanje u srpskoj Despotovini. Oslikani su u punoj ratnoj opremi, sa oružjem u ruci. Na taj način se daje do znanja da se Srbija nalazi u neposrednoj opasnosti od mogućeg napada. U gornjim zonama pevnica oslikane su scene iz života Isusa Hrista, kao i ilustracije iz Jevanđelja. Starozavetni proroci predstavljeni su u glavnom kubetu. U oltaru se nalaze kompozicije Pričešće apostola i Povorka scetih otaca. Među njima, poslednji u redu prema severu, nalazi se Sveti Sava. Na stubovima se nalaze medaljoni sa poprsjima svetitelja. Na južnom stubu je oslikan lik arhangela Mihaila. A na severnom lik svetog Petra Aleksandrijskog.
Svojom lepotom i svojim značajem, manastir Manasija predstavlja neprevaziđeni uzor u gradnji sakralnih građevina u Srbiji. Predivni manastirski kompleks jedan je od najboljih pokazatelja bogate srednjevekovne istorije srpskog naroda. Ovo veličanstveno zdanje je takođe jedan od najznačajnijih duhovnih centara u Srbiji, u kome se do danas neguje tradicija starih srpskih vladara i svetaca.