Geografski položaj
Zvonačka Banja nalazi se na oko 40 km od grada Pirota, u blizini srpsko – bugarske granice. Smeštena je na levoj dolinskoj strani Zvonačke reke, na nadmorskoj visini od 630 metara. Banja leži u šumovitom planinskom kraju, što otežava njenu povezanost sa većim saobraćajnicama. Na području Zvonačke Banje preovladava subplaninska klima, mikroklimu karakteriše svež vazduh, dobro provetravanje, dovoljno osunčavanje, leta bez vrućina i umerena količina padavina. Do nje se može stići železnicom i asfaltnim putem kroz dolinu Nišave, potom putem od Pirota preko Babušnice do sela Zvonce.
Istorija
Zvonačka Banja bila je aktivno lečilište još u vreme starih Rimljana. O tome svedoče brojni materijalni ostaci, pronađeni tokom arheoloških iskopavanja. Banja je bila aktivna i tokom srednjeg veka, mahom je korišćena od strane lokalnog stanovništva. Moderni razvoj banje započinje dosta kasno. Tokom građevinskih radova 1903. godine otkriveni su ostaci bazena, pomoćnih objekata, kao i novac. Iste godine izgrađena je primitivna zgrada koja je označila početak rada Zvonačke Banje. Sabirni rezervoar za vodu glavnog izvora i dovodni kanal izgrađeni su 1912. godine. Tada je podignut i 50 metara dug bazen. Od 1920. godine lečilište je izdavano u zakup na godinu dana. Ono tada nije posedovalo zidane objekte, već samo kolibe i improvizovana skloništa. Lokalna pruga, koja je vodila do ugljenokopa Jerma, izgrađena 1927., ubrzala je dalji razvoj Zvonačke Banje. Tokom Drugog svetskog rata ovde su bili stacionirani Bugari, koji su proširili bazene u kupatilu. Pa ipak, kraj rata banja je dočekala uništena. Nakon rata započelo se sa uređenjem banjskog parka i okoline. Pedesetih godina prošlog veka počelo se intenzivnije graditi u Zvonačkoj Banji. Najpre je podignuta vila Crni Vrh, uvedeno je osvetljenje, renovirano je kupatilo, otvorena je ambulanta, a banja je konačno povezana automobilskim putem sa selom Zvonce. Nakon toga otvoren je bazen za plivanje, a nicali su i novi ugostiteljski objekti. Do danas su izvršena znatna ulaganja koja Zvonačku Banju čine modernim lečilištem.
Lekoviti faktori
Glavni izvor u Zvonačkoj Banji daje devet litara vode u sekundi. Ovo je kraško vrelo sa toplom vodom raselinskog tipa. Temperatura vode iznosi 28 stepeni celzijusa, bistra je, bez boje i mirisa. Fizičko – hemijska analiza izvršena je 1959. godine. U sebi vode najviše poseduju kalcijum i magnezijum, bikarbonate, sulfate i hloride. Takođe, u vodi jsu zastupljeni i silicijum – dioksid, aluminijum – oksid, slobodni sumpor – vodonik i slobodna ugljena kiselina. Termomineralna voda se cevima sprovodi do kupatila. Prema sastavu, voda u Zvonačkoj Banji ubraja se u red indiferentnih hipotermi. Pri lečenju koristi se pijenjem i kupanjem.
Indikacije za lečenje
U Zvonačkoj Banji se leče :
- Bolesti lokomotornog aparata
- Nervne bolesti ( neuralgije, neurastenije, psihoneuroze, vegetativne neuroze )
- Povišeni krvni pritisak
- Poremećaji periferne cirkulacije
- Reumatizam
- Menadžerske bolesti
- Klimaterične tegobe
- Upalne promene na očima
Okolina i turistička ponuda
Okolne šume su najznačajnija prirodna znamenitost Zvonačke Banje. Ovde je veoma razvijen lovni i ribolovni turizam. Takođe, u okolini banje nalaze se brojna izletišta, zatim klisura reke Jerme, u kojoj boravi suri orao. Vlaška i Ruj planine su idealne za planinarenje. Značajni su i kulturno – istorijski spomenici, kojih ne manjka. U blizini se nalaze srednjevekovno utvrđenje Asenovo kale, manastiri Svete Bogorodice u Sukovu, Svetog Jovana u Poganovu, Svetog Nikole u Planinici, kao i odorovački manastir. Zanimljivi su i izleti do Dimitrovgrada i Pirota. Iako je Zvonačka Banja prilično odsečena, to može imati svoje prednosti. Ovo usamljeno banjsko lečilište nudi brojne pogodnosti za sjajan odmor.