Manastir Moštanica nalazi se na 202 metra nadomrske visine u dolini reke Moštanice, na severnim padinama Kozare. Ovo je jedan od najvećih srpskih manastira u Republici Srpskoj. Tokom svog postojanja imao je značajnu ulogu u životu Srba na ovom području. Pretpostavlja se da je manastir Moštanica izgrađen u šesnaestom veku.
O postanku manastira Moštanica nema mnogo podataka. Jedno narodno predanje svedoči o tome da je ovo zadužbina Stefana Nemanje, kralja Milutina ili kralja Dragutina. Najčešće se pominje ovaj poslednji, kao ktitor manastira koji je dobio sve krajeve i njima vladao. Drugo predanje govori o tome da su manastir podigli monasi iz manastira Mileševa, kada je njihov hram spaljen i opustošen u šesnaestom veku. Međutim, u tom predanju se navodi da su oni manastir izgradili na temeljima stare crkve. Ovaj podatak navodi na mogućnost postojanja crkve iz vremena Nemanjića, ali ne daje konkretne dokaze za to.
I o imenu manastira sačuvano je narodno predanje. Ono govori da je manastir ime dobio po svetiteljskim moštima koje su se u njemu nalazile. Telo mučenikaTeodora Tirona spaljeno je na mestu današnjeg manastira. Od njega je ostala samo ruka, koja je poštovana kao svete mošti. Ruka svetog Teodora se čuvala navodno u Moštanici sve do 1683 . godine, kada je prebačena u manastir Komogovinu. Još jedno predanje govori o poreklu imena manastira. Navodno su se na rečici koja protiče pokraj manastira nalazila 44 drvena mostića, tako da je ime Moštanica nastalo od reči most. I danas se pokraj manastira, preko rečice, nalazi takav most.
Manastir Moštanica prvi put se pominje u izvorima 1579 . godine u knjizi Otačnik, koja se danas čuva u Hilandaru. Sam manastir je svakako starijeg datuma, ali je vreme njegovog nastanka nemoguće precizno odrediti. Jedno predanje navodi da je Moštanica izgrađen još 1113 . godine, na mestu na kome je poginuo sveti Teodor Tiron. Tvrdnja o ovoj godini zasniva se na osnovu natpisa na starom manastirskom ključu. Tvrdnja da je manastir podigao kralj Dragutin zasniva se na osnovu saznanja da je on ovim krajem vladao. Iako se ne isključuje mogućnost da je Dragutin zaista izgradio neki manastir, ne postoji ni jedan dokaz koji bi se odnosio na gradnju Moštanice. Hrvatski istoričar Franjo Rački ukazivao je na to da je manastir nekada bio katolički. Ova tvrdnja nije odbačena, jer se zna da je ovo područje do sredine petnaestog veka uglavnom bilo naseljeno katoličkim stanovništvom. U svakom slučaju, Moštanica se prvi put pominje krajem šesnaestog veka, dakle u periodu najveće osmanske ekspanzije prema zapadu. U pismima koja su monasi slali austrijskim generalima navodi se da se manastir nalazi u veoma lošoj situaciji međutim, Moštanica je živela donekle u blagostanju, obzirom da je bratstvo naručilo jedan raskošni srebrni krst, pozlaćen i ukrašen dragim kamenjem. Taj krst kasnije je pronađen u riznici manastira Banjska. Ipak, nedugo potom Moštanica je spaljena zajedno sa manastirom Rmanj. Moštanica je 1642 . godine obnovljena i bila je aktivna sve do Bečkog rata, kada je ponovo spaljena i opustošena. Manastir je još jednom obnovljen 1699 . godine. Nije preterano reći da je Moštanica uništavana tokom svakog austrijsko – turskog rata. Takav je slučaj bio i 1716 . godine, nakon čega se ponovo pristupilo njegovoj obnovi. Kada se srpski narod u dolini reke Une 1786 . godine pobunio protiv turske vlasti, Moštanica se još jednom našla na meti osvetnika. Peta obnova manastira usledila je tokom austrijske vlasti, tačnije 1792 . godine. Manastir je obnavljan i 1833 ., ali se ne zna da li je pre toga bio rušen. Tokom Pecijine bune 1858 . Moštanica je ponovo bila na udaru, a obnova je usledila oko 1863 . godine. Veliku ulogu prilikom te obnove imao je srpski knez Mihailo Obrenović. Kada je izbio ustanak 1875 . godine, Turci su još jednom spalili manastir. Nakon tri godine započele su pripreme za njegovu obnovu. Težak posao konačno je završen 1883. Moštanica nije imala mira ni tokom dvadesetog veka. Snage NDH srušile su manastir 1941 . godine, ali je on odmah nakon rata obnovljen. Oko manastira je 1981 . podignut zid, a 1972 . konak, koji je obnovljen i proširen 2005 . godine. Trenutno manastir Moštanica doživljava svoju desetu obnovu.
Glavna manastirska crkva posvećena je arhanđelu Mihailu. Osnova crkve ima dimenzije 23, 4 metra puta 10, 5 metara. Crkva ima oblik ručnog pravilnog krsta podeljenog na dva dela. Najviša kupola ima visinu od 13, 5 metara. Naos ima oblik pravougaonika, a njegove dimenzije su 8, 81 metar puta 11 metara. U naosu se nalaze tri apside koje su iznutra polukružne, a sa spoljne strane poligone, odnosno obrazuju polovinu desetougla. Tambur kupole je osmostran, pevničke i oltarska konha su iznutra polukružne, a spolja petostrane, presvedene polukalotama. Priprata je zidom odvojena od naosa. Ulazni portal nalazi se na južnom zidu priprate, a na južnoj fasadi se nalaze manja vrata u zoni đakonikona. Unutrašnji portal nalazi se na zidu između priprate i naosa. Na priprati se nalaze prozori u osovini bočnih zidova, a na naosu u osovinama traveja, po tri na južnoj i severnoj fasadi, dok je oltarska apsida bez prozora. Tambur kupole ima osam prozora. Kapiteli stubaca u priprati ukrašeni su takozvanom staklatitnom ornamentikom. Na zapadnoj fasadi nalazi se plitka niša, završena povrnutim lukom uklopljenim u profilisano polje ukrasnog pravougaonika. Crkvi arhanđela Mihaila je 2002 . godine dodata jop jedna manja kapela sa zvonikom, posvećena svetom Vasiliju Ostroškom.
Pretpostavlja se da je manastir Moštanica živopisan neposredno posle gradnje, dakle krajem šesnaestog veka. Međutim, vreme nastanka je teško odrediti, prvenstveno zbog toga što je originalni freskopis sačuvan u fragmentima. Zapravo, nemoguće je utvrditi da li je fresaka u manastiru uopšte i bilo. Sa spoljne strane, na zapadnom zidu, nalazi se jedno udubljenje u kojem je bila freska svetog arhanđela Mihaila, kome je crkva i posvećena. Na levom stubu se nalazila jedna velika slika Bogorodice sa Hristom u naručju, koja je po predanju donesena pre 120 godina. Na njoj su se nalazile tri rupe od kuršuma. Ove slike nažalost danas više nema, verovatno je stradala tokom Drugog svetskog rata. Crkvene stvari i ikonostas su novijeg datuma.
Moštanica je tokom istorija imala veliki značaj u životu Srba na ovom prostoru. Nebrojeno puta je rušena, ali je zbog svog značaja svaki put obnovljena. Osim što je bila duhovno središte ovog dela Bosanske Krajine, Moštanica je bila i njegovo kulturno središte. U njoj su se prepisivale knjige, a takođe je postojala i škola. Moštanica je imala svoju stupu, odnosno vodeničko kolo za valjanje sukna. Manastir Moštanica je 1951 . godine registrovan kao spomenik kulture druge kategorije. Danas se ovde održavaju brojni značajni događaji dubičke opštine. Tokom manastirske slave, Preobraženja, ovde se okupi čak 40 000 ljudi. veći deo manastirskog arhiva je izgubljen. Bežeći pred snagama NDH, monasi su sa sobom poneli deo manastirskog arhiva, dok je ostatak spaljen zajedno sa crkvom. Međutim, ova građa je ostala izgubljena i ne zna se šta se sa njom dogodilo. I pored toga, manastir Moštanica se ubraja među najlepše i najbogatije manastire u Republici Srpskoj. O njegovom značaju ne treba ni da se raspravlja.